Depresja atypowa to taki typ zaburzeń depresyjnych, których obraz odbiega od powszechnych objawów tego zaburzenia, co może sugerować pojawienie się innej choroby, czyli tak zwanej „maski depresji”. Z tego powodu wszelkie objawy depresji maskowanej nazywa się „ekwiwalentami depresji”.
O tym, iż depresja miewa różne oblicza wiedzą lekarze psychiatrzy i psycholodzy, którzy kiedykolwiek spotkali się z depresją maskowaną. Objawia się ona przede wszystkim symptomami somatycznymi - pochodzącymi od ciała, a nie z obniżonego nastroju – które przypisuje się pojawieniu się innych chorób, a nie depresji. Z tego też powodu depresję maskowaną nazywa się niekiedy „depresją bez depresji”.
Warto pamiętać o tym, iż depresję maskowaną o wiele częściej można rozpoznać u kobiet około 30. roku życia. W przypadku osób starszych obserwuje się przede wszystkim występowanie faz klasycznej depresji na przemian z okresami depresji maskowanej.
Objawy depresji maskowanej
Psycholodzy zauważają, że w przypadku depresji maskowanej typowe objawy dla zaburzeń depresyjnych takie, jak: obniżony nastrój, brak energii czy niemożność przeżywania radości mają nieznaczne nasilenie. Na pierwszy plan wysuwają się za to wszelkiego rodzaju dolegliwości bólowe, różnego rodzaju lęki, bezsenność, natręctwa, zaburzenia motoryki układu pokarmowego, sezonowe nadużywanie leków albo substancji psychoaktywnych. Zakłada się, iż przebieg depresji maskowanej jest uwarunkowany podobnie jak w przypadku tej „standardowej”, mimo iż nietypowe symptomy sprawiają, że jej rozpoznanie jest utrudnione.
Do najczęstszych objawów depresji maskowanej można zaliczyć przede wszystkim: bóle głowy, napięcie mięśni, skoki ciśnienia, świąd skóry, jadłowstręt oraz utratę wagi.
Maski depresji
Jak już zostało wspomniane, zaburzenia depresyjne typowe dla tego schorzenia nie pojawiają się, zostają one zastąpione przez te somatyczne, maskujące prawdziwą chorobę. Przyjmuje się, iż istnieje kilka masek występujących w ramach depresji maskowanej i w ramach których grupuje się objawy. Jest ich pięć.
Pierwszym typem są maski bólowe. Symptomem depresji są wówczas wszelkiego rodzaju dolegliwości bólowe, najczęściej głowy, ale także mięśni (ramion, barku, pleców, karku), narządów płciowych, nerwów lub serca. Szczególnie ten ostatni bardzo łatwo jest pomylić z chorobą wieńcową lub zawałem.
Maski wegetatywne i psychosomatyczne to nic innego jak różne sygnały płynące od ciała. Można tutaj zaliczyć takie stany jak: swędzenie skóry, zespól niespokojnych nóg, problemy z trawieniem, skoki ciśnienia, kołatanie serca. W ramach tej grupy symptomów mogą pojawić się także zmiany w cyklach funkcjonowania organizmu, na przykład cyklu miesiączkowego, popędu płciowego. Chory może wreszcie cierpieć z powodów zawrotów głowy bądź problemów z pamięcią albo koncentracją czy przyswajaniem informacji.
Maski psychopatologiczne wskazują na objawy chorób o podłoży psychicznym. Chodzi tutaj o takie zaburzenia jak na przykład jadłowstręt, zaburzenia lękowe (zarówno lęk przewlekły, jak i ataki paniki), fobie, natręctwa.
Maski behawioralne związane są ze zmianą zachowania albo przyzwyczajeń, co według osoby chorej ma zagłuszyć niepokojące objawy płynące z umysłu. W ramach tej grupy pojawiają się zatem uzależnienie od alkoholu, narkotyków albo leków, zmiana codziennej rutyny.
Ostatni typ symptomów skupia się wokół zmiany rytmów okołodobowych. Dotyczą one zaburzeń w ramach regularnego funkcjonowania organizmu w dzień i w nocy. Mogą zatem objawiać się jako problemy z zasypianiem, bezsenność lub nadmierna senność w ciągu dnia.
Warto pamiętać, iż cechą charakterystyczną depresji maskowanej jest sezonowość występowania jej objawów. U chorego pojawiają się okresy zupełnie bezobjawowe. Taka osoba także bardzo dobrze reaguje na leki przeciwdepresyjne, a nie na medykamenty zalecane dla zaleczenia choroby maskującej.
Jak wygląda leczenie depresji maskowanej?
Ze względu na to, iż obraz kliniczny depresji maskowanej jest skomplikowany, leczenie tego typu zaburzeń następuje dopiero po wykluczeniu chorób somatycznych. Istotne jest to, iż podejrzenie depresji maskowanej pojawia się zazwyczaj wtedy, kiedy chory od dłuższego czasu leczy się na chorobę wywodzącą się z ciała, natomiast terapia nie przynosi oczekiwanych skutków. Jak szacuje się, 10% wszystkich pacjentów, którzy zgłaszają się do specjalistów, cierpi właśnie z powodu zaburzeń nastroju, a nie w wyniku zaburzeń somatycznych. Natomiast 5-60% z nich zostaje prawidłowo zdiagnozowana i właściwie leczona.
O tym, w jaki sposób zostanie przeprowadzony proces leczenia decyduje lekarz psychiatra. Być może zadecyduje o połączeniu farmakoterapii oraz psychoterapii. W leczeniu stosuje się te same leki, co w przypadku depresji klasycznej, czyli antydepresanty. O ich zastosowaniu decyduje natężenie objawów oraz ich rodzaj, a także ogólny stan zdrowia pacjenta. Kurację taką dobrze jest podjąć jak najszybciej, szczególnie w przypadku, kiedy zaburzenia depresyjne pojawiały się już wcześniej. O ile istnieje taka możliwość, dobrze jest dołączyć do grupy wsparcia.
Zaniechanie jakiegokolwiek leczenia może skutkować rozwinięciem się zaawansowanej formy choroby ze wszystkimi jej objawami.
Artykuł został przygotowany przez Agencję Opiekunek Osób Starszych Avanti Medic